Ο εαυτός και η αγάπη στοιχειώνουν το έργο του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν
Σκηνές από ένα γάμο. Ο Γιόχαν και η Μαριάν είναι δυο υπάρξεις επίμονες,
δυσπροσάρμοστες αλλά ταυτόχρονα εμμονικές, αδυνατούν να αλλάξουν τον εαυτό
τους, απελπίζονται όταν διαπιστώνουν ότι δεν μπορούν να καταστούν αυτό που
φαντάζονται, και αργούν να αντιληφθούν ότι ο δεσμός που τους κρατά συνδεδεμένους
-και θα αντέξει όσο ζουν- είναι η ακατάβλητη, δύσκολη, αναπόφευκτη, αντιφατική
αγάπη. Η αγάπη που κανείς από τους δυο δεν θα καταφέρει ποτέ να αποτινάξει από
επάνω του. Η αγάπη που κάνει τον Γιόχαν και την Μαριάν να συντίθενται σε μια
ύπαρξη διττή, που διατέμνει το χρόνο ακόμα και όταν οι δυο τους έχουν πάψει να
είναι ζευγάρι.
Ο Νίκος Διαμαντής παρουσιάζει τις διακυμάνσεις του βίου της Μαριάν και του Γιόχαν, με τη διαφάνεια, την καθαρότητα και την αγχίνοια ενός λόγου που εκφέρεται -θαρρείς- στη ρωγμή του κρυστάλλου: κόβει ακριβώς στο σημείο όπου διαρρηγνύεται.
Η υπόρρητη ειρωνεία, η απροκάλυπτη βία, ο αναπάντεχος φόβος, η
δύσκολη χαρά και η ανακουφιστική δειλία του ζευγαριού, αποκαλύπτονται επί
σκηνής ως παραφράσεις μιας ανάγκης: της ανθρώπινης ανάγκης να ζήσει κανείς με
αγάπη.
Η ιστορία ενός γάμου είναι η ιστορία της ανθρώπινης ανάγκης για
αγάπη.
Η παράσταση εκτυλίσσεται φαινομενικά ως μια «χρονογραμμή»
που παρακολουθεί τη βιογραφία της σχέσης ανάμεσα στον Γιόχαν και τη Μαριάν από
την πλασματική ασφάλεια του γάμου, στην απιστία, τον χωρισμό, την αυτονόμηση
και την επανασύνδεση… Μια διαδρομή που -ενώ εξωτερικά μοιάζει γραμμική και
συνεχής- διασπάται εσωτερικά από τις εντάσεις του ψυχισμού, τις οπισθοδρομήσεις
της μνήμης, από την αποκάλυψη της αλήθειας ανάμεσα στα ψέματα… Εντούτοις, οι
«Σκηνές από ένα γάμο» παρότι μοιάζουν με μια ελεγεία για το ανέφικτο της
συμπόρευσης του ζευγαριού, καταλήγουν -με τόνο σιωπηλά ραψωδικό- να
υπερασπίζονται την αντοχή της αγάπης.
Ο Γιόχαν και η Μαριάν αγαπιούνται. Η αγάπη τους διαρκεί ενώ
μεταμορφώνεται. Και -τελικά- διαγράφει κύκλους που διαρκώς χάνουν και
ξανασυναντούν την τρυφερότητα, τη γοητεία, τη σεξουαλικότητα, τη φροντίδα.
Ταυτότητα
Σκηνοθεσία: Νίκος Διαμαντής
Μετάφραση: Χρήστος Χρυσόπουλος
Σκηνικά – Κοστούμια: Άση Δημητρουλοπούλου
Φωτισμοί: Άννα Σμπωκου
Κατασκευές: Θανάσης Θαλασσινός
Φωτογραφίες: Σταύρος Χαμπάκης
Ηθοποιοί
Ιωάννα Μακρή
Πέρης Μιχαηλίδης
Κατερίνα Παρισσινού
Λευτέρης Παπακώστας
Θέατρο Σημείο
Ο Πέρης Μιχαηλίδης
απολύπτει θεατρικές «Σκηνές από ένα γάμο»
Ο Πέρης Μιχαηλίδης και η Ιωάννα Μακρή αναλαμβάνουν να μας
συστήσουν τους δύο ήρωες του έργου «Σκηνές από ένα γάμο» και ο Νίκος Διαμαντής
διευθύνει τέλεια αυτή την μικρή ορχήστρα ανθρώπων, συναισθημάτων και αποφάσεων
ζωής
O Γιόχαν και η Μαριάν συναντιούνται στη σκηνή του θεάτρου Σημείο
και αποφασίζουν να μας διηγηθούν τη ζωή τους. Μια σχέση πολυτάραχη, ένας
μεγάλος έρωτας, ένας αποτυχημένος γάμος και πάνω από όλα μια αγάπη χωρίς όρια.
Μόνο που για να φτάσουν να την παραδεχθούν ο ένας στον άλλο αλλά και στον ίδιο
τους τον εαυτό η διαδρομή ήταν περιπετειώδης.
Ο Πέρης Μιχαηλίδης και η Ιωάννα Μακρή αναλαμβάνουν να μας
συστήσουν τους δύο ήρωες του έργου «Σκηνές από ένα γάμο» και ο Νίκος Διαμαντής
διευθύνει τέλεια αυτή την μικρή ορχήστρα ανθρώπων, συναισθημάτων και αποφάσεων
ζωής.
Δύο υπάρξεις επίμονες, δυσπροσάρμοστες αλλά ταυτόχρονα
εμμονικές, αδυνατούν να αλλάξουν τον εαυτό τους, απελπίζονται όταν διαπιστώνουν
ότι δεν μπορούν να καταστούν αυτό που φαντάζονται, και αργούν να αντιληφθούν
ότι ο δεσμός που τους κρατά συνδεδεμένους είναι η αγάπη.
Οι «Σκηνές από ένα γάμο» είναι όπως μας εξηγεί ο Πέρης
Μιχαηλίδης «μια ταινία που γυρίστηκε το 1973 και στοιχειώνει κατά καιρούς τη
ζωή μας. Είναι η ανατομία ενός γάμου, ενός έρωτα, ενός διαζυγίου, μιας
επανασύνδεσης, όλα με βάση την αγάπη».
Ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν έγραψε το σενάριο και σκηνοθέτησε την
ταινία που έμελλε να γίνει το έργο της ζωής του. Ο ίδιος ήταν τόσο αφοσιωμένος
στον Γιόχαν και την Μαριάννα (Έρλαντ Γιόζεφσον και Λιβ Ούλμαν) που στο τέλος
της ζωής τους επανήλθε στην ιστορία τους.
«Ο Μπέργκμαν είχε πει ότι δεν θα ξανασχοληθεί με το υλικό
αυτό αλλά ήταν τελικά και η τελευταία δουλειά του, σηματοδοτώντας τη βάση με
την οποία κινήθηκε σε όλη την καριέρα του. Την ανατομία ενός γάμος» αναφέρει ο
κ. Μιχαηλίδης και συνεχίζει: «Όλη αυτή η δουλειά είναι αυτοβιογραφική και το
σενάριο κινείται ανάμεσα στον ποιητικό ρεαλισμό με αναφορές στην φιλοσοφία του
Σατρ».
Μια χρονογραμμή
Η παράσταση εκτυλίσσεται φαινομενικά ως μια «χρονογραμμή»
που παρακολουθεί τη βιογραφία της σχέσης ανάμεσα στον Γιόχαν και τη Μαριάν από
την πλασματική ασφάλεια του γάμου, στην απιστία, τον χωρισμό, την αυτονόμηση
και την επανασύνδεση. Ποιο είναι όμως το μήνυμα που θέλει να περάσει ο
σκηνοθέτης μέσα από την ιστορία του ζευγαριού;
«Μέσα από την διαδρομή των δύο, βλέπουμε ότι αποδομείται ο
έρωτας, ο γάμος σαν πρόταση ζωής. Παρόλο που ο σκηνοθέτης έκανε πέντε γάμους
ακολουθώντας το δόγμα ότι το να παντρεύεσαι είναι μια αισιόδοξη πρόταση»
τονίζει ο κ. Μιχαηλίδης. «Όλοι οι γάμοι του όμως οδηγήθηκαν σε καταστροφικά
διαζύγια».
Ο κ. Μιχαηλίδης αναφερόμενος στον Γιόχαν, τον ήρωα που
ενσαρκώνει αναφέρει: «Πρόκειται για ένα τυπικό ήρωα του Μπέργκμαν. Ένα ήρωα που
καταπιέζεται και εγκλωβίζεται μέσα στο γάμο. Κάνει την προσωπική του επανάσταση
γνωρίζοντας μια νεαρή κοπέλα, οδηγείται στο διαζύγιο αλλά μετά από δύο χρόνια
επιστρέφει και γνωρίζει την απόρριψη από την πρώην σύζυγό του. Οι δύο τους
συναντιούνται πάλι μετά από 15 χρόνια με γνώμονα την αγάπη».
Όλο αυτό είναι ένα αυτοβιογραφικό ταξίδι το οποίο ο
σκηνοθέτης Νίκος Διαμαντής σεβάστηκε απόλυτα. «Η σκηνοθετική προσέγγιση είναι
προσηλωμένη στο πνεύμα του Μπέργκμαν. Αυτό που αναδεικνύεται είναι η
αναγκαιότητα και η ακατανίκητη ανάγκη για αγάπη» σχολιάσει ο κ. Μιχαηλίδης.
Ο ίδιος συνεχίζει: «Ο γάμος είναι ο τάφος του έρωτας. Είναι
ένα μορφασμός και μετά ακολουθεί ένα χασμουρητό. Υπάρχουν άνθρωποι που δεν
χωρίζουν ποτέ, ακόμα και αν απομακρυνθούν γιατί τους ενώνει ένα υπόγειο ρεύμα,
συνδέονται βαθιά με έναν ιδιαίτερο τρόπο».
Συνέντευξη: Μαριλένα Θεοδωράκου
Ο εαυτός και η αγάπη στοιχειώνουν το
έργο του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν με τίτλο «Σκηνές από ένα γάμο» που ανεβαίνει για
δεύτερη σεζόν στο Θέατρο Σημείο. Πρόκειται για μια παράσταση η οποία
εκτυλίσσεται φαινομενικά ως μια «χρονογραμμή» που παρακολουθεί τη βιογραφία της
σχέσης ανάμεσα στον Γιόχαν και τη Μαριάν από την πλασματική ασφάλεια του γάμου,
στην απιστία, τον χωρισμό, την αυτονόμηση και την επανασύνδεση. Το ρόλο του
Γιόχαν ερμηνεύει ο Πέρης Μιχαηλίδης ο οποίος μιλάει στο theatermag.gr για το
έργο του Σουηδού σκηνοθέτη, τη συνεργασία του με το Νίκο Διαμαντή και την
επιτυχία της παράστασης.
Η παράσταση συνεχίζεται για
δεύτερη σεζόν. Σε τι οφείλεται η επιτυχία της και ποια είναι η γνώμη σας για
τις παραστάσεις που επαναλαμβάνονται;
Ένα σενάριο του Μπέργκμαν είναι πάντα
μια πρόσκληση σε ανθρώπους που παρακολουθούν σινεμά που προσεγγίζει τις
διαπροσωπικές σχέσεις και ειδικά από έναν τόσο σημαντικό δημιουργό. Η
παράσταση επιτυγχάνει γιατί έχει μια λιτή σκηνοθεσία και δυο ηθοποιούς με
εξαιρετική χημεία απ’ ότι διαπιστώνει το σύνολο των θεατών. Θεωρώ ότι ορισμένες
παραστάσεις που αγκαλιάζονται από το κοινό είναι σωστό να επαναλαμβάνονται,
άλλωστε είναι πλέον τόσο λίγες γι’ αυτό και αξίζει.
Ποιες ήταν οι σκέψεις όταν διαβάσατε το
έργο «Σκηνές από ένα γάμο» του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν;
Είμαι θαυμαστής του Μπέργκμαν κι έχω
δει την ταινία το 1975 στη Θυμέλη, έναν κινηματογράφο τέχνης στη Θεσσαλονίκη.
Από τότε την ξαναβλέπω σε διάφορα αφιερώματα που γίνονται γι’ αυτόν το
σκηνοθέτη. Το σενάριο είναι μια πραγματεία πάνω στο γάμο. Το θέμα αυτό
επανέρχεται σε πολλά έργα του Μπέργκμαν, σε διάφορες παραλλαγές, όπως στην
«Επαφή», «Ερωτικά Μαθήματα» κ.ά. Ο Μπέργκμαν, πίστευε στο δόγμα: «ο Θεός
έπλασε πρώτα τη γυναίκα και μετά της χάρισε έναν άνδρα». Σ’ αυτό το σενάριο
παρουσιάζει δύο ήρωες να λειτουργούν καταστροφικά, να περιπλανιούνται σε άλλες
αδιέξοδες σχέσεις με στόχο να «σπάσουν» την καθημερινή ρουτίνα κι οδηγούνται
στο χάος. Οι διάλογοι θυμίζουν έργα του Στρίντμπεργκ που ο σκηνοθέτης θαύμαζε
απεριόριστα.
Θα θέλατε να μας πείτε λίγα λόγια για
το ρόλο σας;
Πρόκειται για έναν τυπικό ήρωα του
Μπέργκμαν με το όνομα Γιόχαν, επίσης συνηθισμένο στις ταινίες του. Ο Γιόχαν
μετά από μια ευτυχισμένη συνύπαρξη στο γάμο του με την Μαριάν καταπιέζεται και
κάνει την προσωπική του επανάσταση γνωρίζοντας μια νεαρή κοπέλα, οδηγείται στο
διαζύγιο αλλά μετά από δύο χρόνια επιστρέφει και γνωρίζει την απόρριψη από την
πρώην σύζυγό του. Είναι μια συνηθισμένη ιστορία που ο Μπέργκμαν προσεγγίζει με
ψυχαναλυτική ματιά.
Ποια ήταν η έρευνα που κάνετε για το
ρόλο σας;
Έχω παρακολουθήσει σχεδόν το σύνολο των
ταινιών του Μπέργκμαν: «Σιωπή», «Καλοκαίρι με τη Μόνικα», «Επαφή», «Ερωτικά
μαθήματα», «Μαριονέτες», «Έβδομη σφραγίδα», «Μέσα από τον σπασμένο καθρέφτη»
κ.λ.π. κοντά σε αυτές και τις «Σκηνές από ένα γάμο», άλλωστε ο Έρλαντ Γιόζεφσον
που έπαιξε το Γιόχαν στην ταινία είναι αγαπημένος μου ηθοποιός και στη
«Νοσταλγία» του Ταρκόφσκι κάνει ένα συγκλονιστικό ρόλο. Το υλικό Μπέργκμαν μού
είναι εξαιρετικά οικείο.
Ποια είναι η άποψη σας για τον
σκηνοθέτη και σεναριογράφο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν;
Θεωρώ τον Μπέργκμαν κορυφαίο δημιουργό
τόσο στο θέατρο όσο και στον κινηματογράφο. Οι ήρωες των ταινιών του, βαθιά
επηρεασμένοι από τον υπαρξισμό του Κίρκεγκωρ, ακροβατούν ανάμεσα στην αγωνία
του ανθρώπου προς την αποτρόπαιη πράξη (αμαρτία) και στη θρησκευτική πίστη και
τη συγχώρεση. Ο Μπέργκμαν, γιος Λουθηριανού πάστορα, αγάπησε τις γυναίκες
-έχοντας κάνει πέντε γάμους-μεταφέρει στο σινεμά έντονα αυτοβιογραφικά στοιχεία
ανάμεσα στον ποιητικό ρεαλισμό των σκηνοθετών Κάρλ Ντράγιερ, Μαρσέλ Καρνέ και
τον υπαρξισμό του Ζαν – Πωλ Σάρτρ.
Πώς ήταν η συνεργασία σας με τον
σκηνοθέτη Νίκο Διαμαντή και τους υπόλοιπους ηθοποιούς της παράστασης;
Η συνεργασία με το σκηνοθέτη Νίκο
Διαμαντή ήταν με μια λέξη άψογη και με οδήγησε να ερμηνεύσω όσο το δυνατόν πιο
διεισδυτικά το δύσκολο αυτό ρόλο. Η Ιωάννα Μακρή ερμηνεύει συγκλονιστικά τη
Μαριάν. Είναι δυο άνθρωποι που πάνω από τριάντα χρόνια με το θέατρο Σημείο
αγωνίζονται και προσφέρουν στο κοινό έργα του κλασσικού και του σύγχρονου
ρεπερτορίου πάντα με μια ιδιαίτερη και ολοκληρωμένη προσέγγιση. Θέλω να σταθώ
στα δυο νέα παιδιά την Κατερίνα Παρισσινού και το Λευτέρη Παπακώστα για την
αφοσίωσή τους στην παράσταση καθώς και στις ερμηνείες τους που είναι
εξαιρετικές.
Μπορείτε να μας περιγράψετε μια δυνατή
σκηνή της παράστασης;
Μία σκηνή που με συγκλονίζει είναι αυτή
του αποχωρισμού του Γιόχαν από την Μαριάν που είναι σπαραχτική.
