Το Beton7 παρουσιάζει στα πλαίσια των Θεατρικών Συνθέσεων 2016-17 με θέμα ''Από τον ουμανισμό του Πούσκιν στον ποιητικό ρεαλισμό του Τσέχωφ'',
το έργο του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι ‘’Σημειώσεις από το υπόγειο’’ σε σκηνοθεσία και ερμηνεία Πέρη Μιχαηλίδη.
Το έργο του Ντοστογιέφσκι παρουσιάστηκε για 17 παραστάσεις απο 16 Νοεμβρίου 2016 μέχρι 8 Μαρτίου 2017.
Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι
Τέλη Μαρτίου
του 1864 το λογοτεχνικό - πολιτικό μηνιαίο περιοδικό «Επόχα» φιλοξένησε την
εξομολόγηση ενός παράδοξου ανθρώπου. Το κείμενο, που έφερε τον τίτλο
«Σημειώσεις από το Υπόγειο», υπέγραφε ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, εκδότης, μαζί με
τον αδελφό του Μιχαήλ, του περιοδικού.
Οι «Σημειώσεις
από το υπόγειο» είναι ένα έργο πολεμικής όπου ο Ντοστογιέφσκι ασκεί ανελέητη
κριτική και παρωδεί τα μεγάλα φιλοσοφικά - λογοτεχνικά κινήματα της εποχής του,
κυρίως τον ρασιοναλισμό και τον ρομαντισμό και στρέφεται ενάντια στους
«κανονικούς» ανθρώπους, τις θεωρήσεις και τις βεβαιότητές τους. Στη συνάντηση
του ήρωα με μια πόρνη αποκαλύπτονται οι κωμικοτραγικές αντιφάσεις του ψυχισμού
ενός παραδοσιακού ρομαντικού ήρωα με τον οποίο ταυτίστηκε και ο ίδιος ο
συγγραφέας στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής του.
Αν ο ‘’Διπλός
Άνθρωπος’’ και το ‘’Υπόγειο’’ θεωρούνται και πρέπει να θεωρούνται ληξιαρχικές
πράξεις γεννήσεως του ντοστογεφσκικού κόσμου, είναι γιατί ανακαλύπτουν αυτόν
τον ήρωα. Έναν άνθρωπο κουρέλι, έναν άνθρωπο με καταρρακωμένη έπαρση, που είναι
βορά των ‘αντιπάλων’ και ζει σαν ένα αξεδιάλυτο σύμπλεγμα ταπείνωσης και
υπεροχής το οποίο περνάει αδήριτα από τη συνείδηση των άλλων.
Ο
Ντοστογιέφσκι αποτάσσει τη βεβαιότητα και ως υπέρτατο σκοπό θέτει την άγνοια.
Γι’ αυτό υμνεί την ιδιοτροπία, την αυθαιρεσία, την αλόγιστη πράξη και το
καπρίτσιο. Αυτή η τοποθέτηση οδηγεί απευθείας σε έναν αναρχίζοντα ατομικισμό ο
οποίος, με δικαίωμα την απόλυτη αυθαιρεσία, φτύνει, προπηλακίζει και ασχημονεί
σε βάρος όλων των αξιοσέβαστων αρχών, χωρίς να εξαιρεί τον εαυτό του», γράφει ο
Κωστής Παπαγιώργης για το Ντοστογιέφσκι.
«Ο
Ντοστογιέφσκι και ο Νίτσε δεν μιλάνε για να διαδώσουν τις ιδέες τους και να
διαφωτίσουν τους γύρω τους. Καλούν τον αναγνώστη ως μάρτυρα, θέλουν να
αποσπάσουν απ’ αυτόν, το δικαίωμα να σκέφτονται διαφορετικά και το δικαίωμα να
υπάρχουν», γράφει ο Λεφ Σεστόφ.
Η παράσταση
ακολουθώντας τη λογική της σύγκρουσης που εκφράζει το κείμενο του
Ντοστογιέφσκι, υιοθετεί μια λοξή ματιά απέναντι στην περιφραγμένη πρωτοπορία.
Σημειώσεις από
το υπόγειο
Μετάφραση:
Ελένη Μπακοπούλου
Ερμηνεία-
Σκηνοθεσία: Πέρης Μιχαηλίδης
Συνεργάστηκε η
Ιωάννα Μπιλίρη
Φωτογράφιση:
Νικόλας Σταυρόπουλος
Στη
φωτογράφιση συμμετείχε η Μπέττυ Παπανδρέου
Πρόσωπα που έχουν ζήσει σε χρόνια μόνωση, που για κάποιους λόγους έχουν δεχθεί βαρύτατα τραύματα ή έχουν χάσει τον παρθενικό υμένα της δειλής και σιωπηρής αυτοσυγκράτησης, βρίσκουν συνήθως πλήρη διέξοδο και ελευθερία στο ασίγαστο παραμιλητό. Για τον Ντοστογιέφσκι η συνείδηση, το εσώτατο όπου φωλιάζει ο ψυχισμός, δεν είναι ένας ελεγχόμενος χώρος σιωπής αλλά ένα ακατάπαυστο μούρμουρο, ένα λαλίστατο ηχείο όπου αντοιχούν οι φωνές των άλλων, που προκαλούν, κατηγορούν και διώκουν. Δεν πίστευε, δηλαδή, σε ένα cogito, στο μεγαλείο μιας μοναχικής συνείδησης η οποία ερημάζει εν σιωπή. Αντίθετα έβλεπε τη συνείδηση σαν μια κονίστρα αντιδικίας και μόνιμης λογομαχίας, έναν ανίκοιο χώρο πυκνοκατοικημένο από όλες τις δόλιες και φευγαλέες εκφάνσεις του "εγώ" και του "εσύ".
Έτσι γεννήθηκαν οι διχασμένοι του ήρωες. Γι' αυτό και το μονόλογο μόνο ως διάλογο μπορεί να τον εννοήσει. Μονολογώντας ο ήρωας, μονολογεί ως δίψυχος.
Τα ταξίδια του Ντοστογιέφσκι στο εξωτερικό, οι μονίμως αποτυχημένοι του έρωτες, το πάθος του για την υπερβολή και τη διάλυση, η επιληψία δεν έδειχναν ότι θα μπορούσε να γράψει σε κλίμα διαφορετικό από του Υπογείου, του Αιώνιου Συζύγου ή του Παίχτη. Ο πρώην απόβλητος των σαλονιών, ο πρώην κατεργίτης, ο πρώην υπόδουλος της ρουλέτας φαινόταν καταδικασμένος στο ρόλο του "σκληρού" συγγραφέα που περιγράφει τα ταπεινά δράματα των χαμένων ζωών. Εφευρέτης μιας ορισμένης ψυχολογίας, ίσως δε θα αργούσε να αναδειχθεί σε εκλεκτό θύμα της.
Κωστής Παπαγιώργης ''Ντοστογιέφσκι''
Παρουσίαση της παράστασης στο ηλεκτρονικό περιοδικό "Αλλιώς"
Η παράσταση της Τετάρτης 7 Δεκεμβρίου ήταν αφιερωμένη στους ανθρώπους και τους αναγνώστες του περιοδικού δρόμου "σχεδία" που τους ευχαριστούμε θερμά.
