Μία συνέντευξη

Συνέντευξη στο Μάνο Τσιλιμίδη

περιοδικό Σινεμά, τεύχος 62 Νοέμβριος 1995

Στα "Κρατικά Θεατρικά Σωφρονιστικά Καταστήματα" εξέτισε ποινή δεκαπενταετούς κάθειρξης- δέκα χρόνια στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος και πέντε στο Εθνικό. Σ' αυτό το διάστημα πρωταγωνίστησε και συμμετείχε σε περίπου εξήντα έργα, συνάντησε μεγάλους σκηνοθέτες και συγγραφείς και κατέληξε στο συμπέρασμα πως η εποχή μας δεν έχει Μύστες ούτε Δασκάλους...

Ο Πέρης Μιχαηλίδης παίζει και σκηνοθετεί. Με δυο λόγια, ακολουθεί την "τεθλασμένη" πορεία του που είχε- ως τώρα- τρεις μεγάλους σταθμούς. Αλεξάνδρεια, Θεσσαλονίκη, Παγκράτι.

Μέρες Κινηματογράφου

Πάμε πολλά χρόνια πίσω, στην Αλεξάνδρεια, στην Αίγυπτο. Η Ιμπραημία, το προάστιο που μεγάλωσα, ήταν το κέντρο του Ελληνισμού σ' εκείνα τα μέρη, ήταν ένας ολόκληρος πολιτισμός. Νοσταλγία και αναφορά χιλιάδων αιγυπτιωτών που ζουν σκορπισμένοι σ' όλο τον κόσμο... Στην Ιμπραημία και στο γειτονικό της Καμπ- Σεζάρ, υπήρχαν δυο μεγάλα χειμερινά σινεμά- το "Λαγκετέ" και το "Οντεόν"- που η πελατεία τους προερχόταν κυρίως απο την ελληνική παροικία. Δεν υπήρχε ενιαίο εισιτήριο. Η πλατεία χωριζόταν σε τρεις ζώνες. Η θέση που διάλεγες να καθίσεις σηματοδοτούσε την κοινωνική σου προέλευση και εξέλιξη. Ο εξώστης ήταν πιο ακριβός. Όσο πιο κοντά στην οθόνη, τόσο πιο φτηνά.

Η Μαμά Κλαίει Στο Σκοτάδι

Η πρώτη ταινία που είδα ήταν ο Βαραββάς, με τον Άντονι Κουίν. Έχω μέσα μου χαραγμένη τη σκηνή που ο ληστής βγαίνει απο τη φυλακή, απο το κάτεργο, απο το υπόγειο στο φως, τυφλώνεται απο τις ακτίνες του ήλιου και φέρνει τα χέρια του μπροστά στα μάτια του... Οι ταινίες είχαν υπότιτλους στα γαλλικά και τα αραβικά, βεβαίως, που ήταν υποχρεωτικά εφόσον η ταινία παιζόταν σε αιγυπτιακό έδαφος. Είδα Ίγκριντ Μπέργκμαν, Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ, Λορίν Μπακόλ. Παρακολούθησα εκατοντάδες συναισθηματικού τύπου ταινίες απο τη χολιγουντιανή συνταγή. Και πάντοτε το στοίχημα που έβαζα με την αδελφή μου ήταν αν θα κλάψει η μαμά ή όχι. Τα δάκρυά της ανέβαζαν το κύρος της ταινίας.

Τι Ώρα Κλείνουν Τα Σινεμά Στον Παράδεισο;

Πολλές φορές κατεβαίναμε στο κέντρο της Αλεξάνδρειας που ήταν τα σινεμά "Αμίρ", "Στραντ", "Μετρό", "Ρουαγιάλ", "Ρίο"... Πρόπερσι, ξαναπήγα στα ίδια μέρη και είδα ότι αυτές οι αίθουσες υπάρχουν ακόμα σχεδόν όλες, αλλά έχουν υποβαθμιστεί. Δεν είναι πια οι φανταχτεροί χώροι που θυμόμουν... Ο κινηματογράφος στην Αλεξάνδρεια ήταν αυτός που περιγράφει ο Τορνατόρε στο Σινεμά ο Παράδεισος, αλλά σε πιο κοσμοπολίτικη μορφή. Υπήρχε, βέβαια, μια "γκετοποίηση". Έφυγα απο κει πριν αρχίσουν να "εισβάλλουν" οι Αιγύπτιοι μέσα στα σινεμά της παροικίας... Έφυγα το '68, με την οικογένειά μου να ακολουθεί το κύμα του επαναπατρισμού και της μετανάστευσης.

Βρε, Καλώς Τους Απέναντι

Στο Σημαδεμένο, ο παράδεισος όλων αυτών των Κουβανών ήταν το Μαϊάμι και νόμιζαν ότι περνώντας απέναντι ο κόσμος θα γίνει δικός τους. Έτσι αισθάνομαι κι εγώ στην Αθήνα, ότι ο κόσμος μπορεί να γίνει δικός μου. Ενώ η Θεσσαλονίκη είναι πολύ σκληρή με τους "Κουβανούς". Στη Θεσσαλονίκη πολύ δύσκολα μπορείς να πάρεις "πράσινη κάρτα". Ενώ η Αθήνα έχει τη δυνατότητα να σου εκδώσει "άδεια παραμονής", επειδή μπορεί και αφομοιώνει "Κουβανούς" .

Κοίτα Απο Το "Ματάκι" Πριν Ανοίξεις

Υπάρχουν ελληνικές πόλεις που σου βάζουν την ιδέα ενός κινηματογραφικού ρεπεράζ και θες να τις ψάξεις. Θεσσαλονίκη, Φλώρινα, Ξάνθη, Κομοτηνή... Πόλεις που προσφέρονται για κινηματογράφηση. Αν γύριζα, ωστόσο, μια ταινία, δε νομίζω ότι θα κατέφευγα σε εξωτερικούς χώρους.. Όλα θα συνέβαιναν μέσα σ' ένα κλειστό δωμάτιο- όπως στον Ένοικο του Ρομάν Πολάνσκι.

Πώς Τον Λεν' Τον Ποταμό;

Ονομάζω "αντρικές ταινίες" εκείνες που οι ιστορίες τους δε γίνονται για μια γυναίκα, αλλά για κάποια παραδοσιακά "αντρικά" ιδανικά, όπως είναι ο πόλεμος, ο σωφρονισμός και η αιχμαλωσία. Δεν ανακατεύονται γυναίκες σ' αυτές τις υποθέσεις... Υπάρχει μια θεωρία που λέει πως αν το σενάριο δεν έχει γυναίκα, τότε θα είναι αντιεμπορικό το φιλμ. Παλιά, τα στούντιο επιχειρούσαν τέτοιου είδους "αντιεμπορικές" ταινίες. Παράδειγμα ο Λόφος του Σίντνεϊ Λιούμετ. Και κυρίως, Η Γέφυρα Του Ποταμού Κβάι του Ντέιβιντ Λιν που με τις ερμηνείες, την αισθητική και τη μουσική της, σημάδεψε μια εποχή.

Πες Στους Συγγενείς Ότι Δε Θα Μπορέσω Απόψε

Οι παλιές ταινίες μου δημιουργούν μια τεράστια λύπη. Είναι σαν ένα σμήνος απο μελαγχολικούς συγγενείς που έρχονται απο τα βάθη του χρόνου, τους ξανασυναντάς και πρέπει να τους δεις διαφορετικά απ' ότι τους έβλεπες κάποτε κι αυτό σε πληγώνει. Αποφεύγω τη θλίψη που προκαλούν οι συναντήσεις με "συγγενείς" μου απο το σινεμά- Αλαν Λάντ, Τσαρλς Λότον, Μίκι Ρούνεϊ, Κερκ Ντάγκλας, Τζέρι Λιούις, Ρίτσαρντ Μπάρτον, Ελίζαμπεθ Τέιλορ- πρόσωπα που σημάδεψαν την παιδική ηλικία μου, αλλά δε μπορώ να τους βλέπω πια... Δεν είμαι συλλέκτης παλιών ταινιών. Δεν ανατρέχω σ' αυτές. Ίσως καμιά φορά να επιστρέφω στο Ψυχώ του Χίτσκοκ, το οποίο θεωρώ ως "αρχετυπικό καλούπι παράνοιας" και βλέπω γύρω μου να το αναπαράγουμε όλοι μας ανεξαιρέτως...

Ιδανικοί Χαμένοι

Δεν επιθυμούσα ποτέ το χάπι- εντ για τον ήρωα που διάλεγα. Ταυτιζόμουν, συνήθως, με τους κινηματογραφικούς ήρωες που η σημερινή σημειολογία αναφέρει ως "lozers". Εκείνους που ενώ έβλεπαν τη "ρωγμή", εκεί σφηνώνονταν στο τέλος. Εκείνους που ένιωθαν το γκρεμό να πλησιάζει και σανίδωναν το γκάζι τους. Εκείνους που έβγαιναν χαμένοι απο το παιχνίδι- έπαιζαν, έχαναν και στο τέλος εγκαταλείπονταν... Μάρλον Μπράντο, Μοντγκόμερι Κλιφτ, και ανάμεσά τους- "ιδανικός χαμένος"- ο Χάμφρεϊ Μπόγκαρντ στην Καζαμπλάνκα, που βρίσκει δύναμη να συνοδέυσει ως το αεροδρόμιο και να αποχαιρετίσει εκείνη που επιθυμούσε πιο πολύ απ' όλες.

Ποιός Μοιράζει Ρόλους Σ' Αυτό Το Σενάριο;

Η ζωή αποκτά κινηματογραφικές προεκτάσεις κάθε φορά που βρισκόμαστε σε λιμάνια, αεροδρόμια, αυτοκινητόδρομους, σταθμούς, καμπίνες πλοίων, βαγόνια τρένων, δωμάτια ξενοδοχείων... Κάποτε, όταν μια κοπέλα αποφάσισε να φύγει απ' το σπίτι μου, άρχισε να μαζεύει τα πράγματά της. Τη βοήθησα να τα μεταφέρει στο δρόμο. Μου είπε: "Είδες; Τώρα ζούμε σαν να παίζουμε στο σινεμά!"... Σκέφτομαι πόσο πιο κινηματογραφική θα ήταν αυτή η σκηνή αν βρισκόμουν μαζί της σ' ένα κέντρο διασκέδασης και ο δείκτης ζηλοτυπίας είχε περάσει στο κόκκινο- όπως στο Σημασία Έχει Ν' Αγαπάς του Ζουλάφσκι- όπου κάποια στιγμή η Ρόμι Σνάιντερ, σ' ένα καφέ του Παρισιού, δίνει μια και πετάει στο πάτωμα ότι υπήρχε για πρωινό πάνω στο τραπέζι- τον καφέ, τις μαρμελάδες, το βούτυρο, τα ορεκτικά και ίσως και το πρώτο ελαφρύ άσπρο κρασί της μέρας. 

Πού Πάει Το Λιμάνι Όταν Φεύγει;

Πώς θα ξεκίναγε η ταινία της ζωής μου;... Με την Αλεξάνδρεια απο το φινιστρίνι του πλοίου που μας πήρε να φύγουμε στις επτά Νοεμβρίου, μόλις πήγαινε να χειμωνιάσει το φθινόπωρο της Αιγύπτου. Με την Αλεξάνδρεια που εξακολουθεί να φεύγει, λουσμένη στα φώτα της προκυμαίας και τα αραβικά τραγούδια απ' το σταθμό του Καΐρου. Αισθάνομαι ότι ακόμα ξεμακραίνω πάνω σ' αυτό το πλοίο, μέσα στην τραπεζαρία που μυρίζει τσάι με γάλα... Αυτή η νοσταλγία δεν είναι πια αυτό που ήταν και δε θέλω να την ανακαλώ. Θέλω να ξεχάσω ότι συνεχίζω να απομακρύνομαι, στο ίδιο πάντα πλοίο. Θέλω να μην έχω παρελθόν, έστω κι αν καμιά φορά το μαρτυράει το βλέμμα μου ή το θυμίζει η κρυψίνοια της συμπεριφοράς μου. Προτιμώ να νιώθω σαν να έχω γεννηθεί την προηγούμενη μέρα.